TỪ NGHỊ TRƯỜNG ĐẾN VÒNG LAO LÝ: NHỮNG CÂU HỎI XUNG QUANH VỤ ÁN LÊ THANH VÂN
24.05.2025 03:29
NĐ: "Trong vụ án Lê Thanh Vân, nếu thật sự đã có sai sót trong đánh giá chứng cứ, nếu việc buộc tội được xây dựng trên lời khai mâu thuẫn, thiếu chứng cứ vật chất, thì việc lắng nghe phản biện, xem xét lại bản án là điều cần làm không chỉ vì một con người, mà vì danh dự của hệ thống tư pháp. Tòa án là nơi phân xử công minh, không phải nơi định tội bằng cảm tính hay định kiến. Khi bản án còn gây tranh cãi trong chính cộng đồng luật sư, và khi cả bốn luật sư đồng thanh khẳng định: "ông Lê Thanh Vân vô tội" thì công lý chưa thể coi là đã được thực thi minh bạch đến tận cùng." - Tác giả Tô Văn Trường.
TỪ NGHỊ TRƯỜNG ĐẾN VÒNG LAO LÝ: NHỮNG CÂU HỎI XUNG QUANH VỤ ÁN LÊ THANH VÂN
Trong suốt nhiều nhiệm kỳ Quốc hội, cái tên Lê Thanh Vân từng được nhắc đến như một trong số ít đại biểu dám "nói thẳng, nói thật". Ông không ngại chất vấn Chính phủ, phê bình các thiết kế thể chế chồng chéo, hay lên tiếng cảnh báo những biểu hiện "lạm quyền" trong bộ máy.
Ở nhiều diễn đàn, ông được nhìn nhận như người đại diện cho tiếng nói của cử tri về minh bạch và trách nhiệm. Ông thường nói không cần nhìn giấy, ứng xử tại nghị trường chững chạc, có chiều sâu chuyên môn, và đặc biệt luôn đưa đời sống thực tế vào nghị luận chính sách. Không ít lần ông chất vấn thẳng về những bất cập của hệ thống, đề nghị kiểm soát quyền lực, đẩy mạnh phòng chống tham nhũng, cải cách tư pháp, trọng dụng nhân tài vv… - những điều mà cử tri luôn quan tâm nhưng không phải đại biểu nào cũng dám nói.
Vậy nên, thông tin ông bị khởi tố, bắt tạm giam vì hành vi "lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ" không chỉ gây bất ngờ, mà còn khiến không ít người sửng sốt.
Từ nghị trường, nơi ông từng đứng lên nhân danh lợi ích nhân dân đến vòng lao lý nơi ông đối diện với trách nhiệm pháp lý cá nhân là một khoảng cách lớn. Khoảng cách ấy không chỉ là sự sụp đổ của một hình ảnh chính trị, mà còn là khoảng trống niềm tin đang hiện hữu trong lòng cử tri. Dư luận đang đặt ra nhiều câu hỏi: Điều gì đã dẫn tới bước ngoặt này ? Những phát ngôn từng được nhiều người tán thưởng có phản ánh đúng bản chất con người ông? Có điều gì khuất tất trong quá trình điều tra? Và trên hết, Quốc hội sẽ nói gì, làm gì trước một vụ việc liên quan trực tiếp đến người từng mang danh nghĩa đại biểu trong tổ chức của mình ?
Không thể chỉ xem đây là câu chuyện cá nhân của một cựu đại biểu. Bởi niềm tin của nhân dân vào các thiết chế quyền lực, đặc biệt là Quốc hội không phải là điều có thể tự hồi phục nếu thiếu sự minh bạch, công tâm và dũng khí chính trị từ những người đang cầm quyền. Vụ án Lê Thanh Vân do vậy không chỉ là một hồ sơ hình sự mà còn là một phép thử với nền dân chủ, với pháp quyền và với bản lĩnh của cơ quan quyền lực cao nhất nước ta.
Những dấu hỏi tại phiên tòa phúc thẩm
Theo thông tin từ một số luật sư bào chữa và báo chí đưa tin, vụ án có nhiều điểm gây tranh cãi, đặc biệt là về chứng cứ buộc tội ông Vân. Tại phiên tòa phúc thẩm, bị cáo Nguyễn Văn Vương, cựu chuyên viên Vụ Pháp luật, Văn phòng Chủ tịch nước đã thừa nhận trước Hội đồng xét xử: “Mảnh đất ở Đông Anh không phải của tôi, không có giấy tờ, cũng không đủ điều kiện chuyển đổi mục đích sử dụng. Tôi đã lừa anh ấy…” Lời khai này được đánh giá là mấu chốt bởi chính ông Vương - người giới thiệu “dự án” đã thừa nhận gian dối. Như vậy, ông Vân cũng là nạn nhân bị lừa, không phải đồng phạm như cáo buộc.
Đặc biệt, các luật sư bào chữa cho ông Lê Thanh Vân tại phiên phúc thẩm đều khẳng định: “Không có chứng cứ nào cho thấy ông Lê Thanh Vân nhận 50 triệu đồng từ ông Vương như cáo buộc. Không có văn bản, không có người làm chứng, không có sao kê chuyển khoản.”
Với nguyên tắc suy đoán vô tội và “không đủ chứng cứ buộc tội thì phải tuyên vô tội”, việc kết tội trong một vụ việc có nhiều mâu thuẫn và lời khai thay đổi, thiếu chứng cứ vật chất là điều khiến dư luận đặt dấu hỏi chính đáng.
Bài học đắt giá về nỗi đau oan sai có thật
Từ những vụ án chấn động trước đây như vụ Nguyễn Thanh Chấn, Huỳnh Văn Nén, Trần Văn Thêm, Hàn Đức Long…, mỗi vụ việc được minh oan không chỉ là một nỗi đau của cá nhân và gia đình, mà còn là tiếng chuông cảnh tỉnh về trách nhiệm của hệ thống tố tụng hình sự. Công lý chỉ thực sự có giá trị khi không đến muộn và pháp luật chỉ thực sự có ý nghĩa khi bảo vệ được người vô tội.
Tháng 10 năm 2013, Nguyễn Thanh Chấn, một người đàn ông ở thôn Me (Bắc Giang) được trả tự do sau 10 năm tù chung thân vì tội giết người. Sự thật được sáng tỏ khi hung thủ thực sự ra đầu thú. Ông Chấn đã khóc như một đứa trẻ: “Tôi không ngờ mình còn có ngày được minh oan.”
Trước đó gần 40 năm, ông Trần Văn Thêm (Bắc Ninh) cũng từng mang án giết người trong suốt nửa cuộc đời. Dù đã được tuyên trắng án từ năm 1975 nhưng mãi đến năm 2016, ông mới chính thức được công khai xin lỗi. Ông mất không lâu sau đó, mang theo nỗi buồn của một người nửa đời mang tiếng sát nhân oan uổng.
Đó không phải là những trường hợp cá biệt. Còn đó Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận) người chịu 17 năm tù trong hai vụ án oan liên tiếp; Hàn Đức Long (Bắc Giang) bị tuyên tử hình và giam 11 năm trước khi được trả tự do; Nguyễn Văn Dũng (Dũng “đui”, TP.HCM) chịu 22 năm tù oan, và những nghi vấn kéo dài trong vụ Hồ Duy Hải vẫn đang dấy lên lo ngại sâu sắc trong dư luận xã hội.
Sai từ gốc, hệ lụy cả đời
Phân tích các vụ án oan sai điển hình trong những năm qua, có thể thấy nhiều “lời nhận tội” thiếu căn cứ nhưng lại trở thành nền móng cho cả bản án. Tệ hại hơn, ở một số vụ việc, cơ quan kiểm sát và tòa án không đóng vai trò là người kiểm soát quyền lực tư pháp, mà dường như chỉ đóng vai trò hợp thức hóa hồ sơ điều tra. Tranh tụng bị hình thức hóa, nguyên tắc suy đoán vô tội bị lãng quên, khiến người dân, đặc biệt là người ít học, không có quan hệ, không có luật sư dễ dàng trở thành “con mồi thế mạng” của một hệ thống xét xử thiên lệch.
Từ “án tại hồ sơ” đến “án tại cáo trạng”, con đường dẫn đến kết tội sai người vô tội nhiều lúc diễn ra trơn tru đến mức lạnh lùng. Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước quy định rõ cơ chế xin lỗi, bồi thường cho người bị oan. Nhưng trong thực tế, phần lớn các nạn nhân chỉ được xin lỗi muộn màng sau khi đã mất trắng danh dự, sự nghiệp, gia đình, tuổi xuân…
Ông Hàn Đức Long được bồi thường hơn 23 tỷ đồng, ông Huỳnh Văn Nén gần 10 tỷ đồng, ông Lương Ngọc Phi hơn 21 tỷ đồng. Nhưng chính họ đã cay đắng thừa nhận: “Không gì có thể mua lại quãng đời đã mất”. Hơn hết, cái mà họ khao khát không phải là tiền, mà là sự công bằng, là lời xin lỗi đến sớm hơn, là nỗi oan không xảy ra ngay từ đầu.
Đau lòng hơn, có những người như ông Trần Văn Thêm đã ra đi chỉ một thời gian ngắn sau quãng đời dài đằng đẵng chờ được minh oan. Những lời xin lỗi được đọc trang trọng trên giấy, nhưng có ai sống thay cho những năm tháng họ cam chịu lặng lẽ, tủi nhục trong sự khinh miệt của xã hội, ánh mắt nghi ngờ của họ hàng, bạn bè?
Bài học sâu sắc nhất từ những vụ án oan không phải chỉ nằm ở việc “phải sửa sai khi phát hiện”, mà là phải thiết lập cơ chế để không sai ngay từ đầu. Mỗi người dân, dù nghèo khó, ít học hay ở vùng sâu vùng xa, đều cần được bảo đảm quyền cơ bản về mặt pháp lý.
Từ những vụ án oan sai đã được sửa, chúng ta cần coi đó là bài học cảnh tỉnh chứ không phải là thành tích đáng được biểu dương. Và từ những vụ án chưa được làm sáng tỏ, như trường hợp Hồ Duy Hải, cần lắng nghe nhiều chiều, mở rộng tranh luận chứ không dễ dàng khép lại bằng một bản án thiếu thuyết phục. Vì chỉ khi công lý không đến muộn, pháp luật mới thực sự có ý nghĩa.
Niềm tin công lý và tiếng nói cần lắng nghe
Trong vụ án Lê Thanh Vân, nếu thật sự đã có sai sót trong đánh giá chứng cứ, nếu việc buộc tội được xây dựng trên lời khai mâu thuẫn, thiếu chứng cứ vật chất, thì việc lắng nghe phản biện, xem xét lại bản án là điều cần làm không chỉ vì một con người, mà vì danh dự của hệ thống tư pháp.
Tòa án là nơi phân xử công minh, không phải nơi định tội bằng cảm tính hay định kiến. Khi bản án còn gây tranh cãi trong chính cộng đồng luật sư, và khi cả bốn luật sư đồng thanh khẳng định: "ông Lê Thanh Vân vô tội" thì công lý chưa thể coi là đã được thực thi minh bạch đến tận cùng.
Lời kết
Có bao giờ hệ thống tư pháp tự đặt ra câu hỏi: Nếu hôm nay mình sai, mình có dám sửa ngay không? Và nếu không dám sửa, ai sẽ tin vào ngày mai? Bao giờ thì mỗi vụ án được phán xử không chỉ bằng chứng cứ mà còn bằng lương tri ?
Là cử tri, chúng tôi không có đủ thẩm quyền để khẳng định ai có tội hay vô tội. Nhưng cũng chính vì vậy, chúng tôi cần một bản án được xây dựng trên nền tảng chứng cứ rõ ràng, tranh tụng sòng phẳng và nguyên tắc suy đoán vô tội được thực thi đến nơi đến chốn.
Giả sử ông Lê Thanh Vân có sai phạm, điều đó phải được chứng minh bởi các bằng chứng thuyết phục chứ không thể chỉ dựa vào những lời khai mâu thuẫn và suy đoán chủ quan. Và nếu sai phạm chỉ xoay quanh một khoản tiền nhỏ không chứng từ, không vật chứng thì càng cần xét xử thận trọng, tránh tạo tiền lệ xét xử vì cảm tính hoặc định kiến.
Không ai phủ nhận rằng chống tham nhũng là yêu cầu cấp thiết của xã hội. Nhưng chống tham nhũng không có nghĩa là ai cũng có thể bị xem là tội phạm chỉ vì họ từng phát ngôn mạnh mẽ về những vấn đề chưa rõ trắng đen. Công bằng không chỉ có nghĩa là không tha thứ cho sai phạm, mà là không ai bị xét xử bất công, dù họ là ai.
[09.03.2025 02:24] NĐ: "Bất kể điều gì xảy ra trong cuộc chiến này, Nga sẽ vẫn là mối đe dọa chiến lược lâu dài đối với nền an ninh Châu Âu - Đại Tây Dương. Thay vì khuyến khích, chúng ta cần kiềm chế nó. Tất nhiên, chúng ta cần cởi mở để tái hợp trong tương lai nếu Nga bắt đầu tái tuân thủ luật pháp quốc tế một lần nữa. Nhưng trong tương lai, sẽ là một sai lầm nếu từ bỏ sự răn đe của chúng ta hoặc tái xây dựng sự phụ thuộc chiến lược vào Nga. Và điều này được áp dụng cho toàn bộ châu Âu."
[16.05.2025 11:04] NĐ: Quả đất vẫn đang quay. Ai cũng nên ghé qua mục "Sức khỏe-Ăn uống" của Ngày Đêm một lần để biết, sau đó "Quan sát & biết lắng nghe" để khôn ngoan vận dụng trong cuộc sống nhằm bảo vệ sức khỏe cho bản thân cùng gia đình làng xóm, trước môi trường độc hại ngày càng tồi tệ do thế chế "Dối trá & lừa bịp" của guồng máy độc tài tham nhũng gây ra.
NĐ: LHQ đã chọn 14-11 hàng năm là ngày Quốc tế tiểu đường. Mỗi khi LHQ đã quy định ngày tiểu đường quốc tế thì mỗi quốc gia thành viên của LHQ phải hết sức quan tâm để phòng ngừa và có phương pháp cứu chữa tốt. Chế độ ăn uống mất cân bằng sẽ làm cho biến chứng của tiểu đường gây ra rối loạn nghiêm trọng cho cơ thể. Thiết nghĩ bất cứ ai cũng nên xem một lần Video Clip dưới đây để tự rút ra cho mình một phương pháp hữu ích chữa trị căn bệnh "ra ngõ" gặp tiểu đường !
[02.09.2024 03:09] NĐ: THAY CHO LỜI KẾT Xã hội gì ? Chủ nghĩa gì ? Xã hội có nhiều loại xã hội. Chủ nghĩa có nhiều thứ chủ nghĩa, thế mà tùy tiện gán ghép thành XHCN hay CNXH. Quốc huy Việt Nam trước 1975 là : VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA. Sau năm 1975, cụ thể vào năm 1976 quốc huy Việt Nam lại đổi tên thật nực cười : CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM vì đã có sự gán ghép vô lối hai chữ "XÃ HỘI" với hai chữ "CHỦ NGHĨA" thành "XÃ HỘI CHỦ NGHĨA" từ thời Liên Xô chưa sụp đổ . Thiết nghĩ Quốc Hội Việt Nam nên gấp rút sữa đổi tên nước cho đúng để người dân trong nước và quốc tế khỏi ôm bụng phì cười mĩa mai về sự ngu sy gán ghép đó.
[12.04.2019 06:37] NĐ: Rau hai luống, lợn hai chuồng, với bản chất "Dối trá & lừa bịp" vừa đá bóng vừa thổi còi, nói một đằng làm một nẻo của thể chế độc đảng toàn trị mà các Nhóm lợi ích chạy chức chạy quyền, chạy điểm, chạy bằng cấp, chạy PGS-TS, GS-TS, chạy quy hoạch, chạy ban lễ tang, chạy lăng mộ bởi quan chức tham nhũng tràn lan ngày càng tinh vi trong guồng máy quay theo Trung Cộng - XHCN, đã và đang làm cho đạo đức xã hội Việt Nam nói chung, đạo đức nghề nghiệp nói riêng bị băng hoại khủng khiếp trên miệng vực "Xuống hố cả nút".
[23.06.2024 10:25] NĐ: THAY CHO LỜI KẾT Xã hội gì ? Chủ nghĩa gì ? Xã hội có nhiều loại xã hội. Chủ nghĩa có nhiều thứ chủ nghĩa, thế mà tùy tiện gán ghép thành XHCN hay CNXH. Quốc huy Việt Nam trước 1975 là : VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA. Sau năm 1975, cụ thể vào năm 1976 quốc huy Việt Nam lại đổi tên thật nực cười : CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM vì đã có sự gán ghép vô lối hai chữ "XÃ HỘI" với hai chữ "CHỦ NGHĨA" thành "XÃ HỘI CHỦ NGHĨA" từ thời Liên Xô chưa sụp đổ . Thiết nghĩ Quốc Hội Việt Nam nên gấp rút sữa đổi tên nước cho đúng để người dân trong nước và quốc tế khỏi ôm bụng phì cười mĩa mai về sự ngu sy gán ghép đó.
[15.06.2024 07:48] NĐ: Kẻ “ĐẦU TRỌC GIẢ SƯ” kia tên thật là Lê Anh Tú, sinh 1981, quê ở Kỳ Anh Hà Tĩnh. Đã đi bộ đội 3 năm. Gia đình lập nghiệp ở Dac Lac, nhà 2 tầng, nội thất sang trọng. Bố mẹ già, ở nhà theo giỏi Lê Anh Tú qua màn hình rộng TV trên danh tính “Sư Thích Minh Tuệ”. Đầu trọc giả sư Lê Anh Tú đi đâu, làm gì, sống lập dị ra sao là quyền của kẻ 43 tuổi đời kia, nếu vi hiến sẽ bị các ngành chức năng xử lý. Điều đáng trách và lên án là đám dân ngu muội hiếu kỳ như ruồi nhặng lũ lượt bám theo cung phụng, vái lạy trao thức ăn, trao tiền và kéo theo từng đoàn đầu trọc giả sư khư khư ôm nồi cơm điện đi ăn xin…
NĐ: "Gia đình như là một quốc gia và phải biết đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích gia đình. Hòa bình - Tự do - Nhân quyền - Dân chủ là các nhân tố thúc đẩy năng suất lao động cao, quyết định sức mạnh cho mọi thời đại" - Nguyễn Quốc Minh (Ngày Đêm).
NĐ: Những quy định oái ăm đang làm cho dân hoang mang, còn kẻ nhiều tiền thì hết đường ị & tè ? "Gia đình như là một quốc gia và phải đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích gia đình. Hòa bình - Tự do - Nhân quyền - Dân chủ là các nhân tố thúc đẩy năng suất lao động cao, quyết định sức mạnh của mọi thời đại." - Nguyễn Quốc Minh (Ngày Đêm). "Một gia đình vui vẻ, an lành, hạnh phúc khi biết vận dụng của chồng công vợ và thuận vợ thuận chồng vì lợi ích gia đình." - Nguyễn Quốc Minh (Ngày Đêm). "Cha mẹ mà tốt, con cái được nhờ. Con cái mà tốt, cha mẹ được phúc" - Nguyễn Quốc Minh (Ngày Đêm).
[06.03.2025 09:24] NĐ : "Bài nói dài kỷ lục của ông Trump có thể sẽ được nhớ đến vì không khí tại phòng họp Hạ viện tối 4/3/2025 và những lần gián đoạn khi các nhà lập pháp Đảng Dân chủ thể hiện sự phản đối."
[14.12.2014 23:09] NĐ: "Nêu yêu cầu Đảng CS độc tài toàn trị tự chuyển biến thành Đảng CS dân chủ để dân tin thì có tội gì ? Vì dân thì dân theo, chống dân thì dân chống là lẽ thường. Yêu cầu đa đảng thì có tội gì? Nước ta trước đây đã từng có đa đảng mà Đảng Lao động Việt Nam vẫn giữ được vị trí lãnh đạo. Yêu cầu tam quyền phân lập mà các nước văn minh tiến bộ trên thế giới đều thực hiện ghì có tội gì ? Yêu cầu được hưởng các quyền công dân ghi trong Hiến pháp và hợp với Công ước Nhân quyền quốc tế thì có tội gì ?" "Sẵn quyền lực trong tay, bất chấp Hiến pháp, bất chấp luật pháp, muốn bắt ai thì bắt, rồi gán cho họ tội “chống Nhà nước” theo Điều 258 rất mơ hồ, tội “chống chế độ XHCN”. Chế độ XHCN ở LX, Đông Âu đã lỗi thời, phá sản rồi, chế độ XHCN ở Việt Nam dựa trên cơ sở nào, có nội dung gì mà buộc người ta “chống chế độ” ?!" - Tướng Nguyễn Trọng Vĩnh.
[09.02.2022 09:29] NĐ: Không cần phải có nhiều kiến thức về chế độ dân chủ như vậy, song nhiều người dân Việt vẫn còn ‘ấn tượng’ với các chuyến công du của các tổng thống Mỹ đến Việt Nam. Thí dụ, năm 2016 Tổng thống Mỹ Barak Obama, khi phát biểu tại Trung tâm Hội nghị quốc gia, ông ấy với mở đầu bằng việc dẫn hai câu trong bài thơ thần "Nam quốc sơn hà" của Lý Thường Kiệt: "Sông núi nước Nam vua nam ở / Rành rành định phận tại sách trời" để khéo léo khẳng định việc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam, và lảy Kiều: "Rằng trăm năm cũng từ đây / Của tin gọi một chút này làm ghi” như một cam kết lòng tin khi kết thúc bài phát biểu. Buổi tối ông ấy đã đi ăn bún chả tại cửa hàng ‘bình dân’ ở phố Lê Văn Hưu, Hà Nội.
